Karagöz tasvir yapımı konulu pek çok e posta alıyorum uzun zamandır. Bu konuyu ayrıntılı bir şekilde açıklamaya çalışayım.

Karagöz tasvirleri, bu iş için özel olarak yarı şeffaf olarak tabaklanmış derilerden yapılır, bu deriler dana, sığır veya deve derisi olabilirler. Tabaklama aşamasını karagözcüler ayrıntılı olarak bilmezler ancak temel noktaları tabii ki biz de biraz bilebiliriz. Tabakhaneler karagöz tasviri için uygun olan derileri seçerler ve işleme başlarlar, önce derinin kıllarının dökülmesi için derinin üzerine fırça ile kireçli su sürülür ve deri rulo haline getirilerek bir kaç gün bekletilir, bir kaç gün sonra deri açılıp güzelce yıkanır ve kılları dökülmüş olur, ikinci aşama olarak kavaletadan geçirilip deriyi yüzme esnasında deri üzerinde kalan et parçaları temizlenir. Bu işlem de bittikten sonra dolaba atılır ve gerekli maddeler de konarak dolap döndürülür (çalıştırılır) (dolap denilen şey evimizdeki çamaşır makinesinin kazanı gibi ama çamaşır makinasının belki 20 kat büyüğüdür), deriler o kazanın içinde bir sağa bir sola döndürülerek derinin içindeki dokular çıkarılır ve yerlerine doğal veya kimyasal maddelerle doldurulur. Bu işlem de bittikten sonra deri dolaptan çıkarılır ve tahtalara gerilir ve kuruması için açık havaya bırakılır, bazı tabakhaneler bu kurutma işlemini makinada yaparlar ama sağlıklı olanı açık havada kurumasıdır. Kuruma işlemi de bittikten sonra deriler tasvir yapımı için Karagözcülerin satın alması için vitrine konur. Bundan sonra Karagözcünün işi başlar.

Tasvir yapmak için derimizi aldık diyelim, şimdi elimizde yapılacak tasvirlerin kalıplarının olması gerekir.

Yukarıda gördüklerimiz benim yaptığım Karagöz ve Hacıvat‘ın tasvir yapım kalıplarıdır, isteyen alıp kullanabilir.

Yukarıda da yazdığım gibi deriler bize yarı şeffaf olarak gelir, yani arkası görülebilir, önce kalıbı yere koyarız, deriyi de kalıbın üzerine koyarız ve yapacağımız tasvir büyüklüğünde bir deri parçasını çizeriz keseriz ve o parçayı alırız. İlk olarak deriyi kazımamız gerekir, bunu cam ile veya kazımaya yarayan herhangi bir alet ile yapabiliriz. Kazıma işlemi bittikten sonra deriyi kalıbın üzerine koyarız ve tasviri muntazam bir şekilde deriye çizeriz. Çizme işlemi bittikten sonra deriyi ıslatıp tavlanması için kalın ansiklopedilerin veya düzgün yüzeyli ahşap malzemenin altına koyup bir saat kadar bekletiriz, bu işlemin sonunda deri tavlanmış, yani yumuşamış olur. Yumaşayan deriyi nevregan yardımıyla veya ustaca kullanabildiğiniz kesici herhangi bir aletle keseriz. Kesme işlemi de bittikten sonra iç hatlarına nevregan ile delikler açarız, delikleri açtıktan sonra deliklerin etrafında biriken çapakları yine bir bıçak vasıtasıyla temizleriz. Bu işler bittikten sonra az da olsa ıslak olan tasviri yine kalın kitap veya ahşap malzemenin altına koyarak kurumasını bekleriz, bir sonraki işlem zımpara yapmak olacağından dolayı derinin kuruması gerekir zira ıslak olan deri zımpara tutmaz. Güzelce her tarafını zımpara yaptıktan sonra ise boyama aşamasına geçeriz, boyama aşamasında benim en çok dikkat ettiğim nokta eğer daha önce bir usta tarafından yapılmış bir tasvir ise o ustanın kullandığı renklere en yakın renkleri kullanmaktır, bir de Karagöz tasvirlerinde florasan, frapan, parlak renkler kullanılmaz, daha çok pastel renkler kullanılır.

Boyama işlemi de bittikten sonra tasvirimizi yine kurumaya bırakırız, kuruduktan sonra tasvirin kenarlarına ve iç hatlarına kontür çekeriz, kontür çekildikten sonra tasvirin görünümü de güzelleşir. boyama ve kontür işleminden sonra tasvir eğer dekoratif bir tasvir değil de bir tip ise, yani sopa takılıp oynatılacak bir tasvir ise sopa deliğinin geleceği yere düğme dediğimiz yuvarlak bir parça deri dikmemiz gerekir, düğme, sopa deliğinin iki kat deri olması ve dolayısıyla oyun esnasında sopanın tasviri daha sağlam bir şekilde kavramasına ve sopanın çıkmasına engel olmak içindir. Düğmemizi diktikten sonra bir zımba vasıtası ile sopa deliği açılır ve tasvir gerekli yerlerden bağlanarak oynatıma hazır hale getirilir. Bağlama işlemi için bazı kişiler kat küt denilen ameliyatlarda kullanılan, hayvan bağırsağından yapılan ipleri kullanıyorlar, bunu ben de denedim ancak kat küt olur olmaz yerde kopup oyunun akışına zarar veriyor, bu yüzden ben 0,60 kalınlığında misina kullanıyorum, hayvan bağırsağı daha otantik bir görünüm veriyor ama eğer tasvirlerinizi oynatmak için yapıyorsanız benim tavsiyem misinadır.

Aşağıdaki videoda beni Karagöz’ün Sünnet Düğünü oyununda kullanılan Karagöz Perdesi tasvirini yaparken seyredebilirsiniz. İyi seyirler.